24/11/2021 Tarih ve 7343 Sayılı Kanunla

İCRA ve İFLÂS KANUNUNDA

YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

 

Av. Aynur ARSLAN POLAT

 

I. GENEL OLARAK

24/11/2021 tarihinde kabul edilen ve 30/11/2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7343 sayılı “İcra ve İflas Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda kapsamlı değişiklikler yapılmıştır.

II. KIYMET TAKDİRİ İLE İLGİLİ DEĞİŞİKLİK ve YENİLİKLER

İİK’nın “Kıymet takdiri” başlıklı 87. maddesi “Haczi yapan memur, haczettiği malın kıymetini takdir eder. İcabında ehli vukufa müracaat edebilir.” şeklinde iken;

“Haczi yapan memur, sicile kayıtlı mallar hariç olmak üzere haczettiği malın kıymetini takdir eder. İcabında bilirkişiye müracaat edebilir.

Sicile kayıtlı malın kıymet takdirinin bilirkişilik bölge kurulu listesinde kayıtlı ve bu konuda Adalet Bakanlığınca izin verilen bilirkişilere, bunların bulunmaması hâlinde listede kayıtlı diğer bilirkişilere yaptırılması zorunludur.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.”

Şekline dönüştürülmüştür. Bu değişikliklerden çıkan sonuçlar şunlardır:

• Haczi yapan memurun haczettiği malın kıymet takdirini yapma yetkisi devam etmekle birlikte, değişiklik ile, sicile kayıtlı mallar bu yetkinin dışına çıkarılmıştır. Bunun sonucu olarak, otomobil gibi sicile kayıtlı bir mal haczedildiğinde, kıymet takdiri bilirkişi eliyle yapılacaktır. Sicile kayıtlı olup haczedilen malın kıymet takdiri haczi yapan memur tarafından yapılamaz.
• Sicile kayıtlı malın kıymet takdiri için görev alacak bilirkişinin muhakkak olarak Bilirkişilik Bölge Kurulu listesinde kayıtlı olup bu konuda Adalet Bakanlığı’nca izin verilen kişilerden seçilmesi gerekir. Bunların bulunmaması halinde, listede kayıtlı diğer bilirkişilere yaptırılması gerekir. Sonuç olarak, sicile kayıtlı malların haczine dair kıymet takdirinde bu bilirkişilerin görevlendirilmesi zorunludur.
• Sicile kayıtlı olmayan malların kıymet takdirini haczi yapan memur yapabileceği gibi, bunu bilirkişiye de yaptırabilir. Sicile kayıtlı olmayan malların kıymet takdiri için bilirkişi görevlendirilecek ise, bu bilirkişinin yukarıda belirtilen listede belirtilen kişilerden olmasına gerek yoktur.

 

III. HACZEDİLEN MALLARIN MUHAFAZASI İLE İLGİLİ DEĞİŞİKLİK ve YENİLİKLER

İcra ve İflas Kanunu’nun m. 88/2 hükmünde yapılan değişiklik ile, haczedilmiş olup muhafaza altına alınmamış olan mallarla ilgili olarak “satış talebinde bulunulduğunda, malların muhafaza altına alınacağı veya ihale alıcısına teslime hazır hale getirileceği, aksi takdirde satış yapılamayacağı” kabul edilmiştir. Söz konusu hükmün değişik şekline göre, “Diğer taşınır mallar, masrafı peşinen alacaklıdan alınarak muhafaza altına alınır. Alacaklı muvafakat ederse, istenildiği zaman verilmek şartıyla, muvakkaten borçlu yedinde veya üçüncü şahıs nezdinde bırakılabilir. Üçüncü şahsın elinde bulunan taşınır mallar haczedildiğinde, üçüncü şahsın kabulü hâlinde üçüncü şahsa yediemin olarak bırakılır. (Değişik cümle:24/11/2021-7343/7 md.) Haczedilmiş ancak muhafaza altına alınmamış mallar satış talebi üzerine muhafaza altına alınır veya ihale alıcısına teslime hazır hâle getirilir, aksi takdirde satış yapılamaz. (Ek cümle:24/11/2021-7343/7 md.) Sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından 106 ncı madde hükmü saklıdır.”

Kanun koyucu bu hükümde, satış talebinde bulunulması halinde satışa geçilebilmesi için iki seçenek sunmuştur. Ya ilgili mahcuz mal muhafaza altına alınacak; ya da ihale alıcısına teslime hazır hale getirilecektir. Bu yapılmadan satış yapılamayacaktır.

Sicile kayıtlı motorlu kara taşıtlarında durum:

Aynı fıkranın son cümlesinde, sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından 106. maddenin uygulanacağı ifade edilmiştir. Atıf yapılan İİK m. 106/4 hükmüne göre, “Sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından muhafaza, kıymet takdiri ve satış talebinin birlikte yapılması ve bunlara ilişkin giderlerin tamamının birlikte ve peşin olarak yatırılması zorunludur.” Görüldüğü üzere, kanun koyucu sicile kayıtlı motorlu kara araçları açısından muhafaza-kıymet takdiri-ve satış talebi aşamalarının birlikte yapılması gerektiğini, giderlerin de tamamının peşin yatırılması gerektiğini hükme bağlamıştır. Bunun amacı, motorlu kara araçlarının satışını hızlı bir şekilde gerçekleştirmektir. Aynı maddenin 5. fıkrasına göre de, “Kıymet takdiri ve satış giderlerinin, sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından ilaveten muhafaza giderinin tamamı, satış talebiyle birlikte peşin olarak yatırılmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır.” Böylece, süresi içinde yapılan satış talebiyle birlikte, tarifeyle belirlenen gerekli giderler tam ve peşin olarak yatırılmaz ise,

• Satış talebi yapılmamış kabul edilecek,
• Satış işleme süresi işleyecek ve,
• Buna bağlı olarak sürenin dolması halinde haciz kalkacaktır (değişiklik gerekçesinden).

Son olarak, 106. maddenin 6. fıkrası ile getirilen düzenlemeye göre, “Yukarıdaki fıkralar uyarınca satış talebiyle birlikte peşin olarak yatırılan miktarın satış işlemleri sırasında yetersiz kaldığı anlaşılırsa icra müdürü tarafından satış isteyene on beş günlük süre verilir ve bu sürede eksik miktar tamamlanmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır.”

İİK m. 106 hükmünde belirtilen giderler Adalet Bakanlığınca her yıl yürürlüğe konulan tarifede belirlenir (İİK m. 106/7).

Hükmün yürürlüğü: İİK geçici m. 18/2 hükmüne göre, “87, 88, 106, 110, 111/b, 114, 115, 118, 124, 126, 127, 129, 130, 133, 242 ve 244 üncü maddeler ile 134 üncü maddenin dokuz ve onuncu fıkralarında bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan değişikliklerin uygulanmasına Adalet Bakanlığınca belirlenen il veya ilçelerde, 111/b maddesinin uygulanmasına ilişkin yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başlanır ve bu değişiklikler en geç bir yılın sonunda ülke genelinde uygulanır. Değişikliklerin hangi il veya ilçede ne zaman uygulanacağı Adalet Bakanlığının resmi internet sitesinde duyurulur. Bu değişikliklerin uygulanmasında aşağıdaki esaslar dikkate alınır:

1. Uygulamaya geçilen il ve ilçelerde, geçiş tarihinden sonra haczedilen mallar hakkında, bu maddeyi ihdas eden Kanunla değiştirilen 87, 106 ve 110 uncu madde hükümleri uygulanır. Geçiş tarihinden önce haczedilen mallar hakkında ise değişikliklerden önceki hükümler ile ilga edilen hükümlerin uygulanmasına devam olunur.

…..”

İİK’nın bu geçici maddesine göre, “elektronik ortamda açık artırma suretiyle satış” yönteminin uygulanmasına dair İİK m. 111/b hükmünün uygulanmasına ve mahcuzların elektronik ortamda açık artırma suretiyle satışına ilişkin usul ve esasları düzenleyen yönetmeliğin, Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulması tarihine göre yukarıda belirtilen değişiklikler nazara alınacaktır. Dolayısıyla, 106. maddedeki değişiklikler, yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren uygulanmaya başlanacaktır. Bu değişiklikler, en geç bir yılın sonunda ülke genelinde uygulamaya konulacaktır.

 

IV. SATIŞLA İLGİLİ DEĞİŞİKLİK ve YENİLİKLER

A) Borçluya da Satış Talep Etme Hakkı Verilmiştir

İİK’nın 106. maddesinin 1. fıkrası “Alacaklı, haczolunan mal taşınır ise hacizden itibaren altı ay, taşınmaz ise hacizden itibaren bir yıl içinde satılmasını isteyebilir.” iken, 7343 s. kanunla yapılan değişiklik ile “Alacaklı veya borçlu, hacizden itibaren bir yıl içinde haczolunan malın satışını isteyebilir. Borçlunun üçüncü şahıslardaki alacağı da bu hükme tabidir.” haline getirilmiştir. Bunun sonucu olarak, hükmün önceki halinde sadece “alacaklı” satış talep edebiliyor iken, getirilen düzenleme ile “borçluya” da satış talep etme hak ve yetkisi tanınmıştır.

Bu değişikliğin yürürlüğü açısından, yukarıda yapılan açıklamalar burada da geçerlidir.

 

B) Satış İsteme Sürelerindeki Ayrım Kaldırılmıştır

Yukarıdaki başlıkta yer verilen İİK m. 106/1 hükmünün önceki ve sonraki halleri incelendiğinde, değişiklik öncesinde taşınır satışı için öngörülen 6 aylık süre 1 yıla çıkarılmıştır. Böylece, taşınır ve taşınmaz malların satışını isteme süreleri eşitlenmiş; bu husustaki ayrım ortadan kalkmıştır. Madde gerekçesine göre, haczedilen bir hak için de satış isteme süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır.

Bu değişikliğin yürürlüğü açısından, yukarıda yapılan açıklamalar burada da geçerlidir.

 

C) Borçluya Satış Yetkisi (Rıza Satış Yetkisi) Verilmesi Kabul Edilmiştir

İcra ve İflas Kanunu’na eklenen 111/a hükmü ile, borçluya hacizli malı talebi üzerine satma yetkisinin verileceği hükme bağlanmıştır. Söz konusu hüküm şu şekildedir:

Borçluya satış yetkisi verilmesi:

MADDE 111/a- (Ek:24/11/2021-7343/12 md.)

Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilir. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış işlemlerini durdurarak borçluya on beş günlük süre verir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından üçüncü fıkra uyarınca verilen icra mahkemesinin kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemez.

Rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz.

Borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli birinci fıkra uyarınca borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi hâlinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra yukarıda belirtilen şartların bulunduğunu tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhâl icra mahkemesine gönderir. Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçer ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilir. Ret kararı verilmesi hâlinde yatırdığı bedel alıcıya iade edilir.

Bu madde uyarınca yapılacak satışlar hakkında niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu Kanunun diğer hükümleri uygulanır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.

 

Yürürlük: Geçici maddelerde bu hükmün uygulanmasına dair ayrık bir hüküm bulunmadığından, bu hükmü ihdas eden 7343 s. kanunun yürürlük tarihi olan 30/11/2021 tarihinden itibaren bu hüküm uygulanacaktır.

Maddede, rızai satış yetkisi verilmesine dair usullerin Yönetmelikle belirleneceği ifade edilmekle birlikte, usule dair genel ilkelere madde metninde yer verilmiştir. Buna göre, rızai satış yetkisi verilmesine dair ilke ve usulleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Talep şartı: Bu hükümde, “rızai satış” kurumu düzenlenmiştir. Bu hükmün uygulanabilmesi için, öncelikle borçlunun talepte bulunmuş olması zorunludur. Aksi halde bu usul uygulanamaz.
• Hak düşürücü süre: Bu hüküm gereğince rızai satış yetkisi verilmesine dair talepte bulunulabilmesi için, kıymet takdirinin borçluya tebliğinden itibaren yedi gün içinde talepte bulunulması gerekir. Bu süre, hak düşürücü bir süre olup, bu süre geçtikten sonra talepte bulunulamaz.
• Kıymet takdiri yapılmamışsa, borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilir.
• Cebri icranın durdurulması: Süresinde talepte bulunulması halinde, icra müdürü kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebri icra işlemlerini durdurarak borçluya 15 günlük süre verecektir. Süre verme işlemi, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonraki aşamada yapılacaktır.
• Satış bedelinin alt sınırı: Rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz (İİK m. 111/a-2). Satış bedeli bu miktarı karşılamıyorsa, bu maddenin uygulanmasına devam edilmez ve cebri icra işlemlerine kaldığı yerden devam olunur.
• İcra müdürünce tespit yapılması ve dosyanın icra mahkemesine sunulması: Borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi hâlinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra yukarıda belirtilen şartların bulunup bulunmadığını kontrol eder. Şartlar sağlanıyorsa, diğer bir ifade ile, yukarıda belirtilen asgari bedelle satışta anlaşılmış ve 15 günlük sürede bu bedel yatırılmışsa, icra müdürü satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhâl icra mahkemesine gönderir. Eğer belirtilen şartlar sağlanmamışsa, icra müdürü dosyayı icra mahkemesine sunmaz ve cebri satış işlemlerine kaldığı yerden devam eder. Bedelin 15 günlük süreden sonra yatırılması halinde ne şekilde hareket edileceği madde metninde belirtilmemiştir. Kanımızca 15 günlük süre düzenleyici bir süre olarak öngörülmüş olup, 15 günden sonra yatırılan satış bedeli için de bu maddedeki prosedürün işletilmesi gerekir.
• İcra mahkemesince 10 gün içinde karar verilmesi: Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçer ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilir. Ret kararı verilmesi hâlinde yatırdığı bedel alıcıya iade edilir. Ret kararı üzerine cebri satış işlemlerine kaldığı yerden devam olunur.

 

D) Satış İşleminin Bütünüyle Elektronik Ortamda Yapılması Kabul Edilmiştir

İcra ve İflas Kanunu’na eklenen 111/b hükmü ile, elektronik ortamda açık artırma suretiyle satış yapılması düzenlenmiş olup, satış aşamalarının kısmen elektronik ortam, kısmen fiziki ortamda yürütülmesi usulü terkedilmiştir.